Το μυστήριο των μεγάλων πέτρινων σφαιρών του Μεξικού

 

ΜΕΡΟΣ 1

ΜΕΡΟΣ 2

ΜΕΡΟΣ 3

ΜΕΡΟΣ 4

ΜΕΡΟΣ 5

Ο Δρ Robert L. Smith (εικόνα αριστερά) μελετά ένα σφαιρίδιο, μια πέτρα μ’ ένα ορατό αναπτυσσόμενο μόρφωμα σχηματισμένο από ηφαιστειογενή λίθο. Είδε χιλιάδες κατά μήκος του Δρόμου 70, δυτικά της Γκουανταλαχάρα. Εφ’ όσον οι πελώριες σφαίρες δεν σχηματίστηκαν σε ηφαιστειογενείς λίθους και δεν έχουν τέτοια αναπτυσσόμενα μορφώματα, δεν είναι υπερμεγέθη σφαιρίδια.

Ο Matthew W. Stirling είναι αυτός πού ζωντάνεψε τον πολιτισμό των Ολμέκ. Το μυστήριο των πέτρινων σφαιρών τον οδήγησε στην λύση του. Σε μιά λύση καθαρά «επιστημονική». Το κείμενο που παρατίθεται είναι μιά προσωπική άποψη του συγγραφέα που με δυσκολία μπορούμε να συμμεριστούμε. Είναι τόσο επιστημονική που καταντάει απίθανη. Μήπως ο Erich von Däniken έχει δίκιο;

Εκείνο το καλοκαιριάτικο απόγευμα του 1967, ο άνδρας πού μού τηλεφώνησε στό σπίτι μου στην Ουάσιγκτον, μού συστήθηκε σαν Έρνεστ Γκόρντον, μεταλλειολόγος. «Δρ Στίρλινγκ», μου είπε, «Σας τηλεφωνώ για πέντε πελώριες πέτρινες σφαίρες που έχω ανακαλύψει στο Μεξικό. Εχουν μέγεθος περίπου έξι έως οχτώ ποδών, τόσο τέλεια στρογγυλές, ώστε θα πρέπει να’χουν φτιαχτεί από ανθρώπινα χέρια και μοιάζουν επίσης με τις πέτρες πού έχετε μελετήσει στην Costa Rica».

Αμέσως κέντρισε το ενδιαφέρον μου. Σαν εθνολόγος κι αρχαιολόγος, διέθεσα το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου εξερευνώντας τους αρχαίους πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Μερικά από τα πιο εκπληκτικά κι εντυπωσιακά κειμήλια που άφησαν οι πρώτοι Αμερικανοί, είναι και οι χαραγμένες πέτρινες σφαίρες. Ποικίλλουν από διάμετρο λίγων ιντσών μέχρι πελώριες, διαμέτρου επτά ποδών, ζυγίζουν 12 τόννους. Πολλές από αυτές είναι απαλές στην αφή και ωραία κατασκευασμένες, επίσης σχεδόν τέλεια στρογγυλές!

Στα 1945, δουλεύοντας ανάμεσα στα ερείπια ΟΛΜΕΚ, ηλικίας 3.000 ετών στην Βέρα-Κρούζ του Μεξικού βρήκα σφαίρες χειροποίητες από βαλσάτη, διαμέτρου τριών ποδών. Αργότερα, κοντά στο Πάλμαρ Σούρ της Costa Rica, είχα μελετήσει ακόμα μεγαλύτερες — μερικές ψηλότερες κι από άνθρωπο. Σμιλεμένες από σκληρό γρανιτένιο βράχο. Ήταν τοποθετημένες κατά σειρές, σε ομάδες. Ποιος τις είχε κατασκευάσει; Πώς, πότε και γιατί είχαν χαραχτεί; Κανείς δεν ξέρει.

Αυτές οι καινούριες σφαίρες, είπε ο κ. Γκόρντον, βρισκόντουσαν στην πλαγιά ενός βουνού στην Πολιτεία Jalisco, στο δυτικο-κεντρικό Μεξικό. Είχε κάποτε εργαστεί ως επιστάτης σε ορυχεία αργύρου εκεί κάτω. Στην είσοδο του ορυχείου φάνταζε μιά μόνη πέτρινη σφαίρα, και γι’ αυτό το λόγο το μέρος είχε ονομαστεί Piedra Bola, δηλαδή Σφαιρόπετρα. Εκείνο τον καιρό, Μεξικανοί αντάρτες είχαν καταλάβει τα βουνά, πού βρίσκονταν κοντά στο ορυχείο κι έτσι ο κ. Γκόρντον δέν είχε μπορέσει νά εξερευνήσει τήν περιοχή.

Τώρα, σ’ ένα πρόσφατο ερευνητικό ταξίδι στην ίδια περιοχή — την Σιέρρα ντ’ Αμέκα, 50 μίλια δυτικά της Γκουανταλαχάρα — επισκέφτηκε πάλι το παλιό ορυχείο. Οι αντάρτες είχαν πρό πολλού εξαφανιστεί. Καθώς περιπλανιόταν ο κ. Γκόρτνον ένα περίπου μίλι γύρω από αυτή τήν περιοχή, ανακάλυψε μιά νέα ομάδα από πέτρινες σφαίρες, μερικές ήσαν μισοθαμμένες, αλλά τόσο συμμετρικές, ώστε σκέφτηκε πώς θάπρεπε να είχαν κατασκευαστεί από ανθρώπινα χέρια. Επέστρεψε στο Μεξικό. Είπε πώς αν ενδιαφερόμουνα θα μπορούσε να μου στείλει φωτογραφίες και περισσότερο πληροφοριακό υλικό.

«Ενδιαφερόμουνα» δεν θα πει τίποτα! Όταν έλαβα τις φωτογραφίες που μου έστειλε, τις έδειξα στην επιτροπή Ερευνας και Εξερεύνησης του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού, του οποίου είμαι μέλος. Οι σφαίρες, επιφανειακά τουλάχιστο, έμοιαζαν με εκείνες πού είχα δει στην Costa Rica. Φαινόταν ότι άξιζαν τον κόπο γιά επιτόπια έρευνα.

ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΓΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΟ ΝΟΤΟ

Τον επόμενο Δεκέμβριο ή Κα Στίρλινγκ κι εγώ πετούσαμε στο Μεξικό και συναντούσαμε τον Ερνεστ Γκόρντον και την γυναίκα του στην Γκουανταλαχάρα. Η δρ Ντόρις Στόουν, η αρχαιολόγος που είχε εκδώσει την πρώτη επιστημονική εργασία για τις πέτρινες μπάλες της Costa Rica, συμμετείχε επίσης στην αποστολή.
Πήγαμε ως τα ερείπια των γραφείων του παλιού ορυχείου, και από κει ανεβήκαμε με τα πόδια σ’ ένα ύψωμα περίπου 6.000 ποδών. Εκεί, στις πλαγιές του βουνού, βρισκόντουσαν οι πέντε πέτρες.

Στα 1930 ο μεταλλειολόγος Έρνεστ Γκόρντον (εικόνα αριστερά), βρήκε μία πελώρια σφαίρα στην Piedra Bola, πού το ισπανικό της όνομα σημαίνει Πέτρινη Σφαίρα, κοντά στα ορυχεία. Αφού εντόπισε κι άλλες εκεί κοντά, το γνωστοποίησε στον Δρα Στίρλινγκ που είχε δει παρόμοιες σφαίρες στην περιοχή του Πάλμαρ Σούρ, της Costa Rica.

Τρεις από αυτές ήσαν μισοθαμμένες, ή τέταρτη ήταν καθαρή από χαλίκια, και στηριζόταν γερά, η πέμπτη δε ξεχώριζε πάνω στην κορυφογραμμή. Είχε ένα εξόγκωμα στη μια πλευρά κι ήταν κομμένη στη μέση λές και είχε σπάσει την ώρα πού σχηματιζότανε και την άφησαν μισοτελειωμένη. Ολα φαινόντουσαν πώς ήσαν φτιαγμένα από μαλακή ηφαιστειογενή πέτρα, όμοια με του βουνού.

Αυτό το βράδυ, κοντά στην πόλη Αχουαλούλκο ντε Μερκάντο, προσλάβαμε τρία αδέλφια με το όνομα Λόπεζ κι έναν άλλο Μεξικανό, για να δουλέψουν μερικές μέρες μαζί μας.

Το επόμενο πρωί αρχίσαμε να σκάβουμε για να αποκολλήσουμε τις τρεις μισοθαμμένες σφαίρες και γύρω τους βρήκαμε άλλες έξι που ήταν τελείως θαμμένες. Βρήκαμε επίσης 11 ακόμη μεγάλες πέτρινες μπάλλες, την επόμενη μέρα, δηλαδή συνολικά 22 σ’ αυτήν τήν περιοχή. Ποίκιλαν σε διάμετρο άπό 4 1/2 έως 6 1 /2 πόδια.

Το μεσημέρι οι εργάτες άναψαν φωτιά και έψησαν τάκος. Ζεστά όπως ήσαν και νόστιμα μας ενθουσίασαν. Στην επίπεδη περιοχή της ανασκαφής, κάποιος κάποτε είχε χτίσει με πέτρες μιά μικρή ορθογώνια βάση. Δεν μπορέσαμε να προσδιορίσουμε την ηλικία του, αλλά έμοιαζε σαν ιδεώδες μέρος γιά κάποια θρησκετική τελετή.

Είχα όμως ενοχληθεί από το ότι δεν είχαμε βρει ούτε δείγμα κεραμικής ή άλλου αντικειμένου, που θά δειχνε το πέρασμα ανθρώπινων χεριών. Εξ αλλού, οί σφαίρες, μολονότι τέλεια σχηματισμένες, δεν είχαν τη φίνα επιφάνεια των ευρημάτων της Costa Rica.

Ο ΜΑΚΡΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΝΕΙ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΣΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

(εικόνα αριστερά) Σπάνια δουλειά του χεριού τής Φύσης. Οι πελώρις σφαίρες κοντά στην κορυφογραμμή της Σέρρα ντ’ Αμέκα προέρχονται από κρυσταλλοποιημένο κύμα στάχτης, συμπεραίνει ο Robert L. Smith, ο όποιος εξηγεί την προέλευση τους στα διαγράμματα παρακάτω.

Την τρίτη μέρα, ο Τζίζους Λόπεζ ανασηκώθηκε από τό σκάψιμο και ρώτησε προς τί όλες αυτές οι ανασκαφές κι η χαρτογράφηση.

«Στην Agua Blanca, δηλαδή, πέρα άπό την κορφή του λόφου», είπε, «υπάρχουν πολλές τέτοιες μπάλες, έξω απ’ τό χώμα».

Κι άλλο μέρος; Έμεινα σκεφτικός προς στιγμήν, αλλά αποφάσισα να ψάξουμε. Καταφέραμε και βρήκαμε άλογα στο χωριό Τίρο Πάτρια, κάτω απ’ τήν είσοδο του παλιού ορυχείου, και ξεκινήσαμε…

Μετά από δυο ώρες δρόμο, φτάσαμε σε μια βουνοπλαγιά με δάση από βελανιδιές, πεύκα και ακακίες, απ’ όπου φαινόντουσαν μακρινές κοιλάδες που σ’ ενέπνεαν. Καθώς το έδαφος υψωνόταν στον άγριο και μοναχικό λόφο της Σιέρρα ντ’ Αμέκα, πέτρινες σφαίρες εμφανίστηκαν μπροστά μας. Στην αρχή φάνηκαν μία-μία, κι ύστερα πολλές μαζί σε σωρούς και καθώς είχαν συσσωρευθεί όλο και πιο πολλές, υπολογίσαμε πώς θάπρεπε να ήσαν εκατοντάδες.

Ενα απίθανο θέαμα. Το σκηνικό έμοιαζε να είναι αλλέα μπόουλιγκ γιγάντων ή γήπεδο των θεών των Αζτέκων. Οι σφαίρες βρισκόντουσαν τελείως έξω απ’ τό χώμα και η διάμετρος τους ποίκιλε από περίπου δύο πόδια μέχρι μια πελώρια που είχε περισσότερο από 11 πόδια διάμετρο. Ο μέσος όρος σύμφωνα με προσωπικές μου εκτιμήσεις ήταν περίπου πέντε ή έξι πόδια.

Η αφθονία αυτών των σφαιρών από πέτρα, στην Agua Blanca, άλλαξε εντελώς τις αντιλήψεις μας για την προέλευση τους. Ένας τόσο μεγάλος αριθμός σίγουρα αποδείκνυε τον φυσικό σχηματισμό τους. Μερικές από τις πέτρες είχαν σχήμα αχλαδιού και πολύ λίγες ήσαν ενωμένες σα δίδυμες ή είχαν σχήμα αλτήρα, και μάλλον είναι αδύνατο να είχαν παραποιηθεί άπό ανθρώπους.

Εάν όμως οι σφαίρες δεν είχαν κατασκευαστεί άπό ανθρώπους, τότε πώς είχαν σχηματιστεί; Από που προερχόντουσαν και μάλιστα σ’ αυτό το φανταστικό αριθμό; Καταλάβαμε πώς ή έξερευνηιική αποστολή μας είχε κάνει μιαν εκπληκτική ανακάλυψη — μόνο που η ερμηνεία της θα πρεπε ίσως να δοθεί όχι από αρχαιολόγο, αλλά από κάποιον που θα ήταν γεωλόγος.

Διαγράμματα, Πρώτο. Σάν καιόμενη χιονοστιβάδα, η φλεγόμενη στάχτη άπό κομμάτια κρυστάλλου και αέριο — 1.000 – 1.400 βαθμών Φαρενάιτ , πλημμυρίζει την πεδιάδα.

Δεύτερο. Καθώς το εσωτερικό ψύχεται, η κρυσταλλοποίηση αρχίζει — μια μεταβολή παρόμοια με το σχηματισμό πάγου από νερό. Γύρω από αμέτρητους πυρήνες, η στάχτη κρυσταλλοποιείται σε συνεχώς διαστελλόμενες σφαίρες που τελικά συνχωνεύονται σε μια στέρεα μάζα, που σημειώνεται με στικτές γραμμές. Κοντά στο χείλος του ιζήματος, όπου η ψύξη είναι ταχύτερη,οι σφαίρες δεν μεγαλώνουν πια αλλά συντήκονται ή κάθε μια με τη γειτονική. Ετσι, άφού σχηματισθούν οι μπάλλες περιμένουν το πέρασμα του χρόνου.

Τρίτο. Μετά από εκατομμύρια χρόνια, ή διάβρωση βγάζει στην επιφάνεια τις τεράστιες σφαίρες. Μερικές κείνται ακόμα σε στάχτη πού δεν έχει κρυσταλλοποιηθεί και παριστάνεται (στο σχήμα) με πράσινο.

Οταν γύρισα στήν Ουάσιγκτον συζήτησα με δύο ειδικούς. Πρώτα τον Δρα Γουΐλλιαμ Μέλσον του Ινστιτούτου Σμίθσον και υστέρα τον Δρα Ρόμπερτ Λ. Σμιθ του Γεωγραφικού Γεωλογικού Οργανισμού των Η.Π.Α.

Τον Μάρτιο του 1968 μια αποστολή της οποίας ηγείτο ο Δρας Robert L. Smith ξεκίνησε να μελετήσει την εντυπωσιακή Σιέρρα ντ’ Αμέκα. Η αποστολή είχε πριμοδοτηθεί από τόν Οργανισμό Εθνικής Γεωγραφίας, από το Ινστιτούτο Σμίθσον και από την Γεωλογική επιτροπή. Η επιτόπια έρευνα και η ταυτόχρονη ανάλυση των πετρωμάτων προσδιόρισε πέρα από κάθε λογική αμφισβήτηση την προέλευση των πέτρινων σφαιρών.

«Οι σφαίρες σχηματίστηκαν κατά τή διάρκεια της Τριτογενούς Γεωλογικής περιόδου», ανέφερε ο Δρ Robert L. Smith, «και κρυσταλλοποιήθηκαν σε υψηλές θερμοκρασίες, σε μιά μήτρα συσσώρευσης ενός ρεύματος στάχτης. Μια χιονοστιβάδα αυτής της στάχτης, που δεν ρίχτηκε από τόν ουρανό, κατέκλυσε την περιοχή.
«Αντίστοιχα με άλλα ρεύματα στάχτης, ξέρουμε πώς το υλικό εδώ ήταν περίπου κατά τά 4/5 του βάρους του, καυτός κρύσταλλος από ηφαίστειο, με πορώδη μεσοδιαστήματα που άποτελούν περισσότερο από τό μισό του όγκου του. Στις υποθετικές θερμοκρασίες ανάμεσα στους 1.000 και 1.400 βαθμούς Φαρενάιτ, με βαθμιαία ψύξη, η στάχτη από το ηφαίστειο κρυσταλλοποιήθηκε».

«Η κρυσταλλοποίηση των σφαιρών του Jalisco», συνέχισε ο Δρ Robert L. Smith, «άρχισε στον πυρήνα ενός άπλού κρυσταλλικού υλικού. Αέρια που απελευθερώθηκαν από αυτό το υλικό, κατευθύνθηκαν σε όλες τις διευθύνσεις, βοηθώντας την περαιτέρω κρυσταλλοποίηση των συνεχώς συσσωρευομένων υλικών με αποτέλεσμα το σχηματισμό αυτών τών σφαιρών. Η χημική διαδικασία συνεχίστηκε μέχρι που σταμάτησε με την ψύξη ή την ένωση των σφαιρών.

»Βρήκα μια σφαίρα, ακόμα εγκλωβισμένη μέσα σε μιαν αμετακίνητη μήτρα στάχτης, η οποία μολονότι στερεοποιημένη ήταν πιο μαλακή κι από την πέτρινη σφαίρα. Αλλά από τις πιό πολλές η μήτρα είχε διαβρωθεί αφήνοντας τελείως έκθετα αυτά τά κειμήλια.

»Δεν ξέρω παρά μονάχα μιαν άλλη περιοχή όπου συνέπεσε να βρεθούν σφαίρες σε ιζήματα στάχτης. Είναι κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού, όπου εγώ και ο συνεργάτης μου Ρ. Α. Μπέλλεϋ βρήκαμε εξι ομάδες σε μια περιοχή 500 τετραγωνικών μιλλίων. Η μεγαλύτερη πέτρα που μετρήσαμε είχε μονάχα δύο πόδια διάμετρο. Οι σφαίρες του Jalisco ποικίλλουν σε διάμετρο από δύο ως περισσότερο από 11 πόδια, και μάλλον είναι μοναδικές στον κόσμο».

Ετσι βρέθηκε η λύση του μυστηρίου των μεγάλων πέτρινων σφαιρών, που κρύες, κουρνιασμένες κι απόμακρες στην Σιέρρα Ντ’ Αμέκα – εδώ και 40 εκατ. χρόνια μετακινήθηκαν από τή φλογερή πηγή τους.

(εικόνα αριστερά) «Μονόλιθος χειροποίητος» λέει ο Δρ Robert L. Smith, εξετάζοντας μια πέτρινη μπάλλα από την Costa Rica, που βρίσκεται τώρα στη μόνιμη συλλογή του Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού. «Ο γρανιτένιος βράχος ποτέ δεν συναντιέται στη φύση με τη μορφή μεγάλων τέλειων σφαιρών».

Matthew W. Stirling
μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος